BILZEN (TOEN BILSEN) MARKT - VOORBEREIDINGEN VAN DE DUITSERS VOOR DE TERUGTOCHT 1918

Duitse soldaten op de Markt in Bilzen tijdens de voorbereidingen voor de terugtocht in 1918.

In de herfst loopt de oorlog op zijn laatste benen en beginnen de Duitsers aan hun definitieve terugtocht. Bilzen dient als een van de verzamelpunten voor de resten van uitgedunde legereenheden. Tussen 2 en 10 november 'liggen' hier om en bij de 3.000 soldaten. Zij zijn niet alleen opstandig, maar ze vervallen in de ogen van de Bilzenaren ook weer in hun vroegere kuren. In de nacht van 10 op 11 november wordt de zaak van goudsmid en horlogemaker Joseph Martens in de Korenstraat geplunderd. Aanleiding: de beschuldiging dat er geschoten zou zijn. Het lijkt 1914 weer. Op 11 november, de dag dat het wapenstilstandsakkoord in Compiégne wordt ondertekend, plunderen Duitsers hun eigen kledingmagazijn in Bilzen. Op hun terugtocht stelen Duitse soldaten ook twee koeien uit een Bilzerse weide en drijven die voor zich uit richting Tongeren. Buiten verwachting blijft het hierbij. De landbouwers en de voerlieden die pas een zware tijd achter de rug hebben met het vervoeren van vluchtelingen, worden nu weer gevorderd om de Duitsers te helpen bij hun terugtocht. Herman Bobbaers van de Renfortmolen heeft het nog kunnen navertellen: "Pa van de miële is moeten gaan. Weken bleef men weg en kilometers werden afgelegd met halfslapende, tegen elkaar stotende gespannen. En als men terug kwam waren de ijzers totaal weg, de hoorn der hoeven rats weggesleten..." vanaf 15 november wappert aan alle gebouwen de nationale driekleur. Op 23 november trekken de laatste Duitsers door Bilzen, richting Visé. Ze zijn uitgeput en onverzorgd; een groot verschil met de invallers van 4 jaar geleden. Maar in afwachting van de komst van het Belgische leger blijft het voor de bevolking gevaarlijk om de Duitsers iets te weigeren. Na de oorlog hebben de boeren de handen vol met zwervend vee en loslopende paarden die door de Duitsers werden gestolen en uiteindelijk aan hun lot worden overgelaten. De boeren die de dieren ongevraagd willen houden als vergoeding voor allerlei schade door de Duitsers aangericht, komen bedrogen uit. Op 5 augustus 1919 stuurt de 'Dienst der Landbouwkundige Recuperatie' een brief aan het gemeentebestuur met verzoek aan de boeren om zich met hun 'vondelingen' te verzamelen op de Markt in Bilzen: "Er zal aan ieder van hen een ontvangst bewijs afgeleverd worden voor elk opgeeist dier, hetgeen zal dienen voor het terugbetalen der vergoeding die hen zal toegekend worden". Op 25 november 1918, rond de middag, arriveren de eerste Belgische soldaten aan de Hasseltsepoort: 200 lanciers en 500 jagers te paard. Halsoverkop wordt een praalboog geïmproviseerd met de heilwens: "Heil ons dapper leger. Heil onze trouwe bondgenoten". De afgezette burgemeester Hauben en een grote menigte Bilzenaren zijn aanwezig. Het gebeuren wordt muzikaal opgeluisterd door de Koninklijke Fanfare, die in allerijl uit zijn 'oorlogsslaap' is gewekt. De opluchting die de Bilzenaren voelen, is enorm. Eindelijk vrede! De veertien zusters van het hospitaal beleven nogmaals drukke tijden. Talrijke Belgische soldaten melden zich voor medische verzorging. Ook dolende en vergeten Russische en Britse krijgsgevangenen worden voor verzorging opgenomen. Geleidelijk aan komen de soldaten die door de Duitsers krijgsgevangen zijn gemaakt en de in Nederland geïnterneerde militairen en burgers terug naar huis. De Duitsers verdwijnen pas helemaal uit het straatbeeld in 1920. Na een intensief gebruik van het gebouw van de gendarmerie tijdens de bezetting, laten ze er bij hun vertrek een onoverzichtelijke troep achter. In september 1919 worden Duitse krijgsgevangenen ingezet om het afval op te ruimen. 'De Bilsenaar' schrijft met het nodige leedvermaak: "Dit was een heel ander tooneel als wanneer zij hier in den tijd zoo brutaal als meester optraden, en aan burgemeester en alle overheden den duvel aandeden".

X