MAASMECHELEN (MECHELEN A/D MAAS) - BRIKKENBAKKERS POSEREN 'OP DE REINKOVE' LANGS DE ZUID-WILLEMSVAART

Een ploeg brikkenbakkers langs de Zuid-Willemsvaart. Achter de groep liggen de pas gevormde stenen te drogen en zijn afgedekt met matten. Links staat de vormer samen met zijn vrouw en kinderen. In deze opstelling reed de "schörger" over een loopplank tot op de vormtafel. De kinderen werkten waarschijnlijk nog mee.

HET LEVEN EN HET WERK AAN DE BRIKKEN

Beestenwerk was het! Gemiddeld werden 10.000 brikken per dag gemaakt. Ene Dries Gorissen kon er met zijn ploeg zelfs 15.000 aan. maar dan met een getrainde ploeg van vormer, leemstekers, leemkneders, inzetter en schürgers. Vooral de inzetter was een spilfiguur. Ene Guillaume Bovend'aerde was tot ver in de omstreken befaamd omdat hij er 14.000 tot zelfs 20.000 per dag aankon (ver boven het gemiddelde van 6000).

De energie voor deze slopende arbeid haalde men uit veel eten en vooral veel drinken om honger, spier- en rugpijnen te verdrijven. Om 5 uur 's morgens ging het daar 'loss'; tot 8 of 10 uur 's avonds. Ook voor vrouwen en kinderen. Kinderarbeid was tot 1895 vanzelfsprekend. De dag begon met een halve sjobber jenever. Om 6 uur stond de koffie klaar; een snee brood en spek zorgden voor de nodige calorieën. Om 10 uur weer wat koffie en brood en om 11 uur weer een halve sjobber. Als middagmenu, twee gangen: zuurkoolsoep, knoedels, brood of aardappelen gegarneerd met dikke repen spek en als hoofdgerecht een hutsepot van uien en weer zuurkool. Rond twee uur in de namiddag spoelde men dit zware eetmaal door met een sjobber en tegen half vier stond opnieuw koffie en brood met boter en siroop op tafel. Om 17 uur weer een opkikker van jenever. Een uur later tijd voor brood met lever- of bloedworst en om 19 uur...weer een sjobber. Om 20 uur koffie met zwart brood (pumpernickel) en om 22 uur tenslotte soep 'á volonté'. Dat met 1,5 liter jenever op het menu, 'de fles' constant in beeld was, kan niet verbazen. Die jenever (foezel) was slappe jenever van aardappelen gestookt. In vaten van 232 liter werd die Keulse specialiteit aangevoerd. Ook bier was verkrijgbaar maar wel tegen betaling (= inhouding op het loon). En zeggen dat er over een bepaalde ploeg het verhaal ging dat ze 30 tonnen bier verbruikt had! Bovenstaande regels leren voldoende dat het leven in de brikkenbakkerijen enkel geschikt was voor beresterke mannen en vrouwen. Dat kinderen het er al eens niet meer uithielden, zal niemand verbazen. Doodvermoeide kinderen met gezwollen handen liepen soms van ellende weg.

DE PLOEGBAZEN

Zij waren de centrale figuren. Zij waren degenen die door de grote bazen geworven werden in goede tijden. In minder goede tijden contacteerden zij uit eigen initiatief de eigenaren of hun afgevaardigden. De vragende partijen waren meestal rijke boeren, steenhandelaren en handelaren in bouwmaterialen, uitbaters van brikkenbakkerijen. Tijdens het eerste contact werden de gehele productie en de prijs per 1000 brikken afgesproken. De ploegbaas ontving een flink voorschot en hij kon zijn ploeg gaan bijeen kopen. Eerste gegadigden waren natuurlijk familieleden, geburen en dorpsgenoten. Van het voorschot dat die kregen, werd niets op papier gezet; alles steunde op wederzijds vertrouwen. Het succes van de campagne -een geslaagde campagne kon tot 1000 fr. opbrengen voor één werknemer- werd grotendeels bepaald door de ploegbaas. Hij was de 'vormer'. Hij bepaalde het ritme, hij nam de beslissingen. Hij betaalde de lonen, verdeelde de werkplaatsen, regelde de vervanging van de zieken, bemiddelde bij discussies in de groep, Ook was hij het die tijdens de gehele campagne nauw contact hield met de grote baas, met 'de heer'. De ploegbaas was in regel een persoonlijkheid die het van nature 'in zich moest hebben'. Hij had dus charisma, practische intelligentie, lef en autoriteit. Bovenal was hij een gedegen vakman.

XXXX