DE TIJD VAN TOEN: HET LANDBOUWPAARD (ARTIKEL 2004)

Een schilderij van Wim Romijn.

Er zijn altijd meer boerderijen geweest dan boerenpaarden. Met andere woorden, op veel boerderijen was er helemaal geen paard. Waar dat het geval was, spande de boer een koe voor de ploeg, een koe die hij trouwens veeleer als trekkoe dan als melkkoe hield - of hij leende een paard bij de buurman-boer. Hij betaalde voor die dienst met arbeid door bij de oogsten van zijn buur een stevig handje toe te steken. Op grotere boerderijen bezat men meer dan één paard, zeker in landbouwstreken met overwegend akkerbouw, zoals in de Polders en de Leemstreek. Boerderijen met vier, zes, acht tot twaalf paarden waren geen uitzondering. Omstreeks 1910 raamden landbouwdeskundigen dat er op de boerderijen in belgië 317.000 paarden - volwassen dieren en veulens - werden gehouden. Datzelfde jaar telde men afgerond 290.000 bedrijven groter dan 1 hectare. Daarnaast ongeveer 100.000 bedrijfjes van 0,5 tot 1 hectare en om en bij de 400.000 van minder dan 0,5 hectare. De boeren van al die bedrijven samen bewerkten 2,07 miljoen hectare. Veel van die kleine lapjes grond werden gepacht door dagloners. Ze hielden een geit - de koe van de armen - wat konijnen, met wat geluk een varken en soms, maar veeleer zelden, een koe. Ze teelden aardappelen en groenten voor eigen consumptie. Het was meer overleven dan leven. Of ze nu werkten op grote boerderijen of zwoegden op een klein lapje grond, het totaal van de landbouwers bedroeg toen 22% van de actieve bevolking of ruim 600.000 arbeidskrachten. Die arbeidskrachten waren voor twee derde leden van het gezin, onder wie in die tijd veel kinderen. De schoolplicht liep maar tot 12 jaar. In 1914 zou die worden verlengd tot 14 jaar. Ter vergelijking: in 2003 waren er in België nog 54.942 land- en tuinbouwbedrijven, die samen een oppervlakte bewerkten van 1,39 miljoen hectare; dat was goed voor 100.000 vol- en deeltijdse jobs, op weinig na uitsluitend gezinsarbeid. Dat komt neer op 1,8% van de actieve bevolking, geholpen door 6000 landbouwpaarden en 93.000 tractoren.

X