DE TIJD VAN TOEN: AUTOLOZE ZONDAG

Elk jaar in september organiseren vele steden en gemeenten in het kader van de week van de mobiliteit een autoloze zondag. Straten en pleinen worden voor één dag helemaal ingepalmd door voetgangers, fietsers, skaters… Maar waar vindt die autovrije zondag zijn oorsprong? Wanneer en waarom werd in het verleden Koning Auto aan de kant gezet? Een overzicht.

25 november 1956

Op 25 november 1956 vond in ons land de allereerste autoloze zondag plaats. Aanleiding tot die historische gebeurtenis was de Suezcrisis, een conflict over het bezit van en de toegang tot het Suezkanaal.

De toenmalige Egyptische president Nasser wilde de Frans-Britse maatschappij die dat kanaal exploiteerde nationaliseren en onder het bestuur en de controle van zijn land brengen. Tot woede van Frankrijk en Engeland. Gevolg van het conflict was dat de olietoevoer vanuit het Midden-Oosten richting Europa drastisch verminderd werd. Reactie van het Westen? Een autoloze zondag.

18 november 1973 tot 13 januari 1974

Van 18 november 1973 tot en met 13 januari 1974 werden er als gevolg van de oliecrisis verschillende autoloze zondagen georganiseerd in ons land. De OPEC (Organisatie van Olie-Exporterende Landen) verhoogde eerst de olieprijs met 70 procent en amper een week later werd de oliekraan naar het Westen zelfs bijna helemaal dichtgedraaid omwille van de steun aan Israël in de Jom Kippoeroorlog. Om te voorkomen dat de strategische reserves moesten worden aangesproken, werden verschillende maatregelen afgekondigd.

Een eerste ingreep was een verplichte snelheidsbeperking van 100 km per uur op de autosnelwegen. In de bebouwde kom werd de maximumsnelheid begrensd tot ‘slechts’ 60 km per uur. Nadien volgde een eerste autoloze zondag, op 18 november 1973. Achteraf werd berekend dat er die dag naar verluidt meer dan 10 miljoen liter brandstof zou bespaard zijn.

Een week later, bij de tweede autoloze zondag, moesten ook bromfietsen aan de kant blijven. In fietsland Nederland deden rijwielhandelaars gouden zaken.  De horeca daarentegen – vooral aan de kust – kloeg steen en been, want dagjestoeristen bleven weg. Het ging zelfs zover dat de Oostendse horeca met een mars op Brussel dreigde. Het gevolg was dat de laatste autoloze zondag in die periode, op 13 januari 1974, al om acht uur ’s avonds eindigde, in plaats van drie uur ’s nachts.

16 oktober 1994

Onder het motto ‘Zondag Zonder’ organiseerde Veilig Verkeer Vlaanderen – het huidige VSV – een auto-arme zondag, met een niet verplicht karakter. Uiteindelijk zouden 120 van de 318 Vlaamse gemeenten meedoen.

In tegenstelling tot de autoloze zondagen in de jaren 50 en 70 was er dit keer geen oliecrisis als katalysator, wél een ander en beter gebruik van auto en openbaar vervoer. Zo werd die zondag gekoppeld aan de Trein-Tram-Busdag, een initiatief waarbij iedereen een dag lang met één biljet onbeperkt gebruik kon maken van het openbaar vervoer in heel België.

Jaren 80 – 90 – 2000

Vanaf 1982 werden her en der kleinschalig auto-arme zondagen georganiseerd op stedelijk niveau, om milieuredenen en om de verkeersveiligheid onder de aandacht te brengen. In 2005 deden 24 steden mee, in 2009 was het volledige Brussels Hoofdstedelijk Gewest autovrij, meteen het grootste aaneengesloten autovrij gebied in Europa.

Wist je dat…

… als gevolg van de Suezcrisis de ‘Mini’ ontstond? De baas van BMC (British Motor Corporation) wou immers een goedkoop, zuinig autootje als reactie op de benzineslurpende auto’s van toen. Zo klein mogelijk, maar groot genoeg om vier volwassenen te vervoeren. Eind augustus 1959 rolde de eerste Mini (3,05 m lang en 1,41 m breed) van de band. Meer weten over de geschiedenis van de Mini? Je leest er hier alles over.

… in Bogota, de hoofdstad van Colombia, in grote delen van de stad er al 48 jaar lang élke zondag een autovrije zondag is? Ciclovía wordt het fenomeen genoemd, wat ‘fietsweg’ betekent. Waarom men ermee begon? Om energieredenen? Uit bezorgdheid voor het milieu? Nee, gewoon omdat het de Colombianen leuk leek om overal te kunnen fietsen.

… op de dag van de eerste autoloze zondag in de jaren 70, op 18 november 1973, het ook de voetbalwedstrijd Nederland-België was? Een superbelangrijke WK-kwalificatiewedstrijd in Amsterdam. Voor meer dan 52.000 fans vormde die autoloze zondag geen obstakel om de weg naar het Olympisch Stadion te vinden. Duizenden gingen per trein naar de voetbalwedstrijd, de Belgen keerden met een kater (een laat – en beslissend – doelpunt van Jan Verheyen werd ten onrechte afgekeurd) terug naar huis.

X