MAASMECHELEN / OPGRIMBIE - KIKBEEKBRON 2021

Foto's Jp

Het Nationaal Park Hoge Kempen is ongeveer 5750 hectare groot en werd op zondag 26 maart 2006 feestelijk geopend. Dit eerste nationaal park in Vlaanderen kreeg vorm binnen het Regionaal Landschap "Kempen en Maasland" (RLKM), in 1990 opgericht in het kader van een offensief natuurbeleid. Het was één van de initiatieven om na de mijnsluitingen in Limburg werk te creëren via het heroriënteren van de economische ontwikkeling in onder meer toeristische richting.
Het park ligt in de provincie Limburg op het grondgebied van de gemeenten As, Dilsen-Stokkem, Genk, Lanaken, Maasmechelen en Zutendaal. Het omvat naast uitgestrekte bospercelen ook bestaande beschermde natuurgebieden als de Mechelse Heide, de Vallei van de Ziepbeek, het Ven onder de Berg en de Neerharer Heide.
De Hoge Kempen, of het Kempens Plateau, is eigenlijk een grote puinkegel gevormd door keien en stenen uit de Ardennen, die tijdens de IJstijd door de Maas zijn afgezet in het zuidoosten van de Limburgse Kempen, later door zeewinden bedekt met zand.
Daarna ontstond een nieuwe, relatief diep uitgesleten vallei waar de Grensmaas zich een weg zocht door haar eigen puin. De overgang naar het Kempens Plateau, westelijk van de Maasvallei, is erg steil en vormt een trap van gemiddeld 45 meter. Deze steilrand loopt van Opoeteren bij Maaseik in het noorden tot Gellik bij Lanaken in het zuiden. Hij vormt een ononderbroken lijn van ruim 20 kilometer lang, één van de spectaculairste geologische fenomenen in het eerder nogal vlakke Vlaanderen. Ongeveer de helft van deze steilrand situeert zich in het Nationaal Park. De hoogte van het park varieert tussen 45 en 102 m boven de zeespiegel.
De meest voorkomende biotopen zijn naaldbossen en heide. Daarnaast zijn er loofbossen, landduinen, vennen, beken, droogdalen, vijvers, grindplassen en mijnsteenbergen (terrils).Er leven een groot aantal planten- en diersoorten. Enkele typische en/of zeldzame soorten: jeneverbes, gaspeldoorn, rode dopheide, gagel, moeraswolfsklauw, beenbreek, libellen, heideblauwtje, koninginnenpage, veldparelmoervlinder, heikikker, rugstreeppad, gladde slang, levendbarende hagedis, beekprik, zwarte specht, nachtzwaluw, ree.  Een andere actie in het kader van natuurherstel in het Nationaal Park is het herstel van de Kikbeekbron bij Opgrimbie. Nadat de witzand-exploitatie in het brongebied van deze beek stopte, werd het gebied opnieuw ingericht en kreeg de beek een nieuwe bovenloop, met daarbij een regelbare stuw voor onder meer het herstel van het grondwaterpeil in de ruime omgeving. Door de jarenlange exploitatie en de kratervorming was dat peil aanzienlijk gedaald. Ook bevinden er zich nog een aantal enclaves binnen de grenzen van het Nationaal Park, zoals enkele permanent bewoonde en zonevreemde gebouwen, grind- en zandwinningsgroeven en een industrieterrein. In de komende jaren zullen geleidelijk alle gronden door de Vlaamse overheid opgekocht en geïntegreerd worden in het Nationaal Park. Inmiddels is 85% van het hele gebied eigendom van de overheid. Hoofdfunctie van een nationaal park is natuurbehoud, maar recreatief medegebruik (wandelen, fietsen, mountainbiken, bosspelen, paardrijden, natuurbeleving, natuuronderzoek, ...) is mogelijk, als dit gebeurt zonder schade te berokkenen aan natuur en landschap. Met Europese steun zijn "Rangers" opgeleid die de verschillende soorten bezoekers en recreanten kunnen laten kennismaken met het Nationaal Park in de Hoge Kempen.

Kikbeekbron 

De Kikbeekbron maakt deel uit van Nationaal Park Hoge Kempen in het oosten van Belgisch-Limburg. De Kikbeekbron ligt tussen Opgrimbie en Zutendaal. Het is een voormalige groeve waar zand voor de glasindustrie en grind werd gewonnen. De Kikbeekbron is een voormalige groeve. Hier werd fijn zilverzand gewonnen ten behoeve van de glasindustrie. Dat het zand zo zuiver is, heeft onder meer te maken met de aanwezigheid van bruinkoollagen in het zand. De zuren uit de bruinkool zuiverden het zand en er bleef zuiver kwartszand over. Ook werd in de groeve grind gewonnen. In de IJstijden stroomde de Maas over dit gebied en liet grind en grote stenen achter. In de groeve is op een plek een geologisch monument ingericht, waar conglomeraat, kwartsiet, bruine ijzersteen en zandsteen bij elkaar is gelegd. Ook ligt er grind in allerlei grootteklassen. Op enkele plaatsen kun je ook de bruinkoollagen die hier dagzomen nog zien. De groeve is nog steeds in beweging en het komt dus voor dat paden verdwijnen doordat de zandige oevers instorten. De 120 hectare grote Kikbeekbrongroeve ligt aan de rand van het Kempisch Plateau, een landschap dat zich kenmerkt door schrale bodems en lage grondwaterspiegel, vergelijkbaar met de Hoge Veluwe in Nederland. Van 1961 tot 2001 werd hier zilverzand en berggrind gewonnen ten behoeve van industrie en wegenbouw. Vanaf 2001 werd de groeve omgevormd tot natuur en recreatiegebied en is sinds 2004 opengesteld. Inmiddels is het onderdeel van het Nationaal Park de Hoge Kempen, het eerste nationale park van België. Beheer van sommige delen van de groeve is gericht op het behouden van een pioniervegetatie ten behoeve van o.a. heivlinder, blauwvleugelsprinkhaan, veldkrekel en boomleeuwerik. De pioniersvegetatie omvat onder andere Ronde zonnedauw, en moeraswolfsklauw en schrale graslanden. Op diverse plekken zijn de oevers naar het water verflauwd en streeft men naar oeverkruidvege-taties. Langs de randen van de plas ontwikkelt zich lokaal wilgenstruweel en elzenbroek. In het oosten zijn enkele vennetjes gegraven, hier wordt deels veenmosontwikkeling toegelaten, deels de pionierstadia in stand gehouden ten behoeve van libellen, waterkevers en rugstreeppad. De kale ondergrond op de flauwe hellingen wordt in stand gehouden door op geregelde tijden kleinschalig af te graven of te plaggen. De steilranden en erosiegeulen blijven van nature voor langere tijd kaal. Via een ecoduct is de groeve verbonden met het nationaal park ten noorden van de E314. Daar ligt ook de nog grotere groeve van Silbelco, die nog in gebruik is en daarom (!!) alleen in het weekeinde toegankelijk is. Vanaf 2018 zal ook deze groeve omgevormd worden tot natuur en recreatieterrein. De steilheid van een deel van de wanden zorgt ervoor dat de gelaagdheid van de ondergrond zichtbaar wordt. In groeve Kikbeekbron is doelbewust gestreefd naar het zichtbaar houden van deze gelaagdheid. In de groeve zijn veel sporen van erosie; erosiegeulen worden zelfs gestimuleerd. De groeve is nadat het graven gestopt is, maar heel beperkt ingericht. De verschillende vormen van ontginnen, van oppervlakkig aan de oostkant, naar diep (onder de waterspiegel) aan de westkant zijn alle zichtbaar gebleven. De wanden zijn nauwelijks aangepast. De inrichting is sober en natuurlijk, waaronder met Maasgrindblokken die in de groeve gevonden zijn.

X