VREUGER: STROOMDORSMACHINE VAN TJAAN

Ik herinner mij nog levendig de graandorsmachine aangedreven door een heuse stoommachine die in onze dorpen voor, tijdens en na de oorlog het graan dorste. Dat dorsen gebeurde, wanneer de oogst heel droog kon afgedaan worden, ter plaatse op het veld. Wanneer de gedroogde schoven met kar, wagen en paarden binnengehaald werden en eerst opgeslagen in de schuur van de vierkantshoeve, werd een of meerdere dagen aan de poort van de schuur of in de schuur gedorst. Tjaan Carolus bezat dergelijke machine die ondergebracht werd in een langwerpige loods langs zijn huis “op de Bek”. Ik herinner me dat de wielen geleid werden door en in de boorden van twee brede ijzeren “poutrels”, in de grond ingewerkt. Tjaan had zelf geen paarden en de machine en de stoomaandrijfmachine werden dan samen vervoerd met de “waterton” op wielen om het benodigde water te vervoeren, door een stel stoere boerenpaarden van de boer bij wie ging gedorst worden. Tjaan zelf bracht het geheel in werking. Een tijd vóór het dorsen werd alles opgesteld, met accessoires aangekleed, een lange aandrijf-“riem” tussen een groot wiel aan de stoommachine en een wiel aan de dorsmachine aangespannen en alles zo opgesteld dat de operaties waar ze uitgevoerd werden, zonder problemen konden verlopen. Wanneer dan alle knechten en helpers die de boer optrommelde ter plaatse waren, liet Tjaan met de bodem van een fles wrijvend op een stoomklep de stoomfluit “toeten” en demarreerde hij de aandrijving, zodat de machine kon dorsen. Ik moet zeggen dat dit nogal een indrukwekkende bedoening was, de stoommachine die wolken zwarte rook en witte stoom uitstootte bij ieder draaiïng van de aandrijfas bewogen door een kort opeenvolgend droog klinkend schokgeluid. Degene die zich nog de stoomtreinen herinneren, kennen die tjok-tjok-tjoef geluiden ook nog. Later werden de dorsmachines aangedreven door vooreerst de krachtige Lanz Bulldog en ook nog later door de Allis Charmers tractoren. Daardoor kwam het nogal omslachtig gedoe met vervoer en opstellen van de “stoom-dors-combinatie” in onbruik. Na de periode van loondorsen werd Tjaan boerenknecht. Jammer genoeg verongelukte hij toen een auto ’s morgens vroeg in het najaar vanachter op de bietenwagen botste, waarachter Tjaan juist op dat ogenblik de remblokken met de “weinig” (zwengel) aan het dichtdraaien was. Hij bracht een vracht bieten naar de tramstatie.

X